«فرهنگ عمومی» در ایران حالا حدود ۴۰ سال است که در سایه یک نهاد متولی مشخص فعالیت می‌کند، با این وجود از آنجایی که این بخش از فرهنگ ریشه در تار و پود جامعه دارد با دربرگیری بخش‌های مختلفی از جمله گفتار، سبک زندگی و … به شدت پویا و درحال تحول است و شاید نتوان برای برون رفت از مشکلات تنها به یک نهاد خاص اکتفا کرد. بر همین اساس نیز مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم (ع) معتقد است ضعف در فرهنگ عمومی می‌تواند به فراگیر شدن بی‌تفاوتی و بحران‌های اجتماعی منجر شود و می‌بایست با برطرف کردن چالش‌هایی در حوزه زبان، زمان و زیبایی به سمت اصلاح آن گام برداشت.
سید محمدعلی غمامی درباره نام‌گذاری یک روز برای «فرهنگ عمومی» و اهدافی که این موضوع دنبال می‌کند، به مادوند می‌گوید: با نگاهی به تاریخچه شورای فرهنگ عمومی می‌توان هدف اصلی این روز را درک کرد زیرا این روز با مصوبه این شورا در ۱۴ آبان هر سال تعیین شد. امام خمینی (ره) در سال ۱۳۵۹ دستور تشکیل شورای انقلاب فرهنگی را «از افراد صاحب نظر متعهد، از بین اساتید مسلمان و کارکنان متعهد و دانشجویان متعهد با ایمان و دیگر قشرهای تحصیل کرده، متعهد و مؤمن به جمهوری اسلامی» می‌دهد. تمرکز این شورای در ابتدا بسیار بر فرهنگ به معنای آموزش دانشگاهی بود. اما بعدها در سال ۱۳۶۴ با تاکید آیت الله خامنه‌ای، شورایی تحت عنوان شورای فرهنگ عمومی ایجاد شد که به عنوان یکی از شوراهای اقماری شورای عالی انقلاب فرهنگی عمل می‌کند. بنابراین هدف اصلی شورای فرهنگ عمومی، توجه به فرهنگ فراتر از آموزش در دانشگاه و مدارس بود. توجه به موضوعاتی همچون کتاب و کتابخوانی، مسائل فرهنگی حوزه ورزش، آیین‌های مذهبی و مناسبت‌های دینی و حتی موضوعاتی مانند مصرف انرژِی و آب را شامل می‌شد. به عبارت دیگر شورای فرهنگی عمومی به موضوع سبک زندگی روزمره انسان ایرانی تکیه دارد.
۳ شاخص سنجش فرهنگ عمومی
غمامی درخصوص شاخصه‌های سنجش فرهنگ عمومی نیز توضیح می‌دهد: بحث از شاخص به معنای خاص آن در تحقیقات علوم اجتماعی، در این کوتاه میسر نیست، اما از نظر بنده حوزه فرهنگ را می‌توان با سه مولفه زبان، زمان و زیبایی توضیح داد. زبان کشکولی از کلمات نیست بلکه نظام مفاهیمی است که افراد برای اندیشه و ارتباط درون آن زیست می‌کنند. انسان ایرانی وقتی با زبان فارسی صحبت می‌کند به گونه‌ای می‌اندیشد و هنگامی که با زبان انگلیسی یا عربی صحبت می‌کند، نوع اندیشه و ارتباطش تغییر می‌کند. زمان یکی از مهمترین ابعاد فرهنگ عمومی است که هم به تاریخ تجربیات و اندیشه‌های یک ملت یا تمدن مرتبط است و هم شامل ریتم زندگی روزمره می‌شود. یکی از کارویژه‌های شورای فرهنگ عمومی تعیین مناسبت‌های ملی است. زیبایی نیز رمز شکوفایی، طراوت و پیشرفت یک ملت است که مقولاتی مانند رسانه، هنر و حتی زن را شامل می‌شود.
او ادامه می‌دهد: شاید این پرسش پیش آید که جایگاه دین کجاست؟ دین نیز یک نظام کلان فرهنگی است که شامل این مولفه‌های زمانی، زبانی و زیبایی‌شناختی می‌شود. قرآن یک اعجاز زبانی است که با بیان داستان‌هایی از زمان گذشته در قله زیبایی قرار گرفته است. هنگامی که نسبت به مولفه‌های زبانی خود مانند ادبیات فارسی، مولفه‌های زمانی خود مانند تاریخ دیروز و امروزمان و مولفه‌های زیبایی شناختی آگاه باشیم بسیاری از چالش‌های فرهنگ عمومی به یک فرصت طلایی تبدیل می‌شود. برای نمونه تجربه تاریخی و تمدنی در ایران می‌تواند به بازتولید فناوری‌هایی مبدل شود که بسیاری از مشکلات مصرف انرژی و آب حل می‌کند. تجربه تاریخی قنات یا شیوه تولید و مصرف انرژی گرمایی در خانه‌های ایرانی، نمونه ارزشمند این تجربه است.
بزرگترین چالش «فرهنگ عمومی»
این استاد دانشگاه درباره چالش‌هایی که «فرهنگ عمومی» در ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند، می‌گوید: بزرگترین چالش غفلت از آگاهی‌هایی است که از مسیر زبان، زمان و زیبایی‌های تمدن ایرانی – اسلامی به دست ما رسیده است. برای نمونه، نوع معماری ایرانی متناسب با ارزش‌ها و جغرافیای تمدن اسلامی شکل گرفته بود که با رومی و غربی شدن آن دچار بحران‌های زیادی در تعامل با انسان‌ها و طبیعت شده‌ایم و راهکار هم بنا به این چارچوب سه‌گانه، به کار گرفتن زبان، زمان و زیبایی برای رسیدن به آگاهی‌های جهان ایرانی است.
بیشتر بخوانید:
اهمیت توجه به تمام ابعاد رسانه
او با تاکید بر اهمیت نقش رسانه و فضای مجازی برای شکل‌گیری و انتقال فرهنگ عمومی نیز معتقد است: برای درک جایگاه رسانه باید به نظام رسانه‌ای توجه کرد. از کتاب تا مطبوعات و از رسانه‌های شنیداری تا دیداری و از رسانه‌های جمعی تا رسانه‌های شنیداری اگر همگی در یک زنجیره تعامل و در توازن با یکدیگر تعریف شوند موجب رشد اجتماعی خواهند شد، اما اگر کتاب حذف شود و تمام زمان ما به دیدن تلویزیون صرف شود، فرهنگ دچار انحطاط خواهد شد. کما اینکه اگر تماما کتاب بخوانیم و از فضای مجازی غافل شویم با نوع دیگری از بحران مواجه خواهیم شد.
به گفته او هنگامی که رسانه‌های سنگین‌تری چون کتاب و مطبوعات تعریف شوند، می‌توان از ظرفیت‌های فضای مجازی و رسانه‌ها برای ترویج فرهنگ عمومی استفاده کرد.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم (ع) در پایان درباره نقش خانواده در ارتقای فرهنگ عمومی می‌گوید: هنگامی که خانواده بتواند رسانه‌هایی که در خانه است را به یک توازن برساند فرهنگ عمومی شکل می‌گیرد. گاهی در یک خانه هزینه‌های میلیونی برای تهیه بهترین گوشی‌ها و کنسول‌های بازی می‌شود اما در خرید یک کتاب چندصد هزارتومانی یا یک بازی فکری کاغذی احساس ضرر می‌کنیم. اگر فقط به جهت زمانی و مالی میان خرید و مصرف رسانه‌ها توازن برقرار شود، فرهنگ انسانی توانایی‌های اصیل بیشتری کسب خواهد کرد.
انتهای پیام
ثبت دیدگاه